Mi 5:1 (BT)
1. A ty, Betlejem Efrata, najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! Z ciebie mi wyjdzie Ten, który będzie władał w Izraelu, a pochodzenie Jego od początku, od dni wieczności.”1
Powyższy fragment jest bardzo podobny w swej naturze do rozważanego już Iz 9:5. Trynitarianie interpretują go zazwyczaj w duchu nauczania o absolutnej wieczności Bożego Syna. MacDonald opatruje go następującym komentarzem:
„Werset pierwszy rozdziału piątego zapowiada narodziny Tego, który ma być władcą Izraela, którego początki są od prawieku, od dni zamierzchłych. Słowa te wskazują na wieczność, a co za tym idzie, boskość Mesjasza.”2
Zwróćmy jednak uwagę na to, że ze słów „początki od prawieku”, czy też „od dni zamierzchłych” nie wynika w sposób oczywisty wieczność Chrystusa. Mogą one bowiem nieść ze sobą znaczenie długiego okresu czasu, niekoniecznie wieczności. To zamieszanie spowodowane jest zapewne tym, że autorzy polskiego tłumaczenia przytoczonego komentarza korzystają z przekładu Biblii Warszawskiej, podczas gdy autor w oryginalnym wydaniu używał wersji NKJV, które ostatnią część omawianego wersetu oddaje jako: „Whose goings forth are from of old, from everlasting.”3 Te różnice można zaobserwować w wielu innych translacjach i tylko niektóre z nich można uznać za takie, które popierałyby opinię MacDonalda. Przyjrzyjmy się więc, jak wygląda sprawa w języku oryginalnym i potem wydajmy opinię, czy faktycznie w tym wersecie mamy do czynienia z nauczaniem o wiecznym, bez początku, istnieniu Bożego Syna. Poniżej cytuję interesujący nas fragment w wersji Biblii Gdańskiej, wstawiając dwa oryginalne słowa, które najczęściej są przedmiotem kontrowersji:
Mi 5:1 (BL)
1. A ty, Betlejem Efrata, najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! Z ciebie mi wyjdzie Ten, który będzie panował w Izraelu, a pochodzenie Jego od początku (מִקֶּ֖דֶם, miqqedem)4, od dni wieczności (עוֹלָֽם, olam).
Jak można zauważyć, pierwsze słowo oddane w języku polskim jako “początek” to hebrajski קֶדֶם qedem. Ernst Jenni tłumaczy je po prostu jako „past times”,5 czyli „dawne/minione czasy”. Podobne zdanie mają autorzy The Complete Word Study Dictionary: Old Testament – według nich termin ten odnosi się do „dawnych czasów”.6 Analizując występowanie qedem w Starym Testamencie, trudno nie odnieść wrażenia, że te opinie są całkiem słuszne. Słowo to samo w sobie nie określa ani wieczności, ani też skończonego, przeszłego okresu czasu. Odnosi się po prostu do dawnych dni, z których niektóre mogą sięgać wieczności, niektóre zaś nie. Poniżej przedstawiam trzy z wielu przypadków tego drugiego zastosowania:
Mi 7:20 (BW)
20. Ty okażesz wierność Jakubowi, łaskę Abrahamowi, jak pod przysięgą obiecałeś naszym ojcom za dawnych (qedem) dni.Ps 44:2 (BW)
2. Boże, na własne uszy słyszeliśmy, Ojcowie nasi opowiadali nam O dziele, którego dokonałeś za dni ich, W czasach dawnych (qedem).Ne 12:46 (BP)
46. Już bowiem za dawnych czasów (qedem), jeszcze za dni Dawida i Asafa, istnieli przełożeni nad śpiewakami i hymnami pochwalnymi i dziękczynnymi ku czci Boga.
Jak wyraźnie widać, we wszystkich przytoczonych wersetach słowo qedem nie przybiera znaczenia wieczności, lecz dawnego, odległego czasu. Wydaje się zatem, że autorytatywne twierdzenie MacDonalda dotyczące rzekomego nauczania Mi 5:1 o nieskończonym trwaniu w przeszłości Bożego Syna, a co za tym idzie – o absolutnej Jego boskości, nie znajduje potwierdzenia w faktach, przynajmniej jeśli chodzi o pierwsze z rozważanych słów. Trudno bowiem za przekonujący argument uznać samą jedynie możliwość odczytywania qedem jako „wieczność”, bez uwzględnienia jego bardziej dokładnej definicji oraz bez rozważenia innych wersetów zawierających ten wyraz.
Drugim terminem użytym w Mi 5:1, który mógłby popierać twierdzenia MacDonalda jest hebrajski rzeczownik עוֹלָֽם olam. Niestety, podobnie jak w pierwszym przypadku, również i w tym mamy do czynienia ze słowem na tyle pojemnym, że możemy „zmieścić” w nim zarówno wieczność jak i długi, ale skończony okres czasu. The Complete Word Study Dictionary opisuje je następująco:
„Rzeczownik rodzaju męskiego oznaczający długi czas. Słowo to zazwyczaj odnosi się do przyszłości, lecz wiele razy wyraża także ideę przyszłości.”7
Tak jak w omawianym wcześniej wyrazie qedem, również w tym przypadku analiza biblijnych tekstów, w którym słowo to występuje, potwierdza wnioski autorów tego leksykonu. Poniżej prezentuję trzy przykłady, w których ʽolam oznacza skończony w swej długości czas:
Joz 24:2 (UBG)
2. I Jozue powiedział do całego ludu: Tak mówi PAN, Bóg Izraela: Po drugiej stronie rzeki mieszkali od dawnych czasów (olam) wasi ojcowie, Terach, ojciec Abrahama i Nachora, i służyli obcym bogom.Iz 63:9 (UBG)
9. We wszelkim ich ucisku i on był uciśniony, a Anioł jego oblicza zbawił ich. W swojej miłości i litości on ich odkupił. Troszczył się o nich i nosił ich przez wszystkie dni wieków (olam).Ml 3:4 (BW)
4. I miła będzie Panu ofiara Judy i Jeruzalemu jak za dni dawnych (olam), jak w latach minionych.
Oczywiście, tak samo jak w przypadku qedem, olam może dotyczyć wieczności absolutnej, jednakże przede wszystkim termin ten sam w sobie określa długi okres czasu, bez konkretnego uściślania dokładnego jego trwania. Poniżej zacytuję jeszcze jeden, bardzo znamienny fragment Pisma Świętego. Ważny dlatego, że zawiera zarówno słowo qedem jak i olam – dokładnie tak samo jak w przypadku rozważanego przez nas Mi 5:1. Warto porównać z sobą te dwa teksty i wyciągnąć wnioski, czy naprawdę teza MacDonalda, przytoczona na początku naszych rozważań, ma swe uzasadnienie w biblijnych definicjach omawianych słów.
Mi 5:1 (BL)
1. A ty, Betlejem Efrata, najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! Z ciebie mi wyjdzie Ten, który będzie panował w Izraelu, a pochodzenie Jego od początku (qedem)8, od dni wieczności (olam).Pwt 33:15 (UBG)
15. I z najlepszych skarbów gór starożytnych (qedem) , z najlepszych darów odwiecznych pagórków (olam);
Podobieństwo jest uderzające i dowodzi oczywistego faktu – tak jak z użytych w Pwt 33:15 słów qedem oraz olam nie można wyciągnąć bezdyskusyjnego wniosku o wiecznym istnieniu gór oraz pagórków, tak samo nie można tego uczynić w przypadku tekstu z Mi 5:1 dotyczącego pochodzenia Mesjasza. Gdybyśmy tak uczynili i werset ten podawali jako argument w dyskusji, byłoby to zwyczajnie nieuczciwe i nierzetelne, bazujące jedynie na ewentualnej niewiedzy słuchacza bądź czytelnika. Jest oczywiście faktem, że omawiane słowa mogą dotyczyć absolutnej wieczności, jednak same w sobie oznaczają po prostu długi czas, bez konkretnego określenia co do długości jego trwania. To ostatnie musi być ustalone z kontekstu, bliższego lub dalszego. W przypadku Mi 5:1 nic nie wskazuje na to, by ten kontekst dowodził rozumienia słów olam, oraz qedem, jako wiecznego istnienia Bożego Syna. Mało tego, jest w tym wersecie jeszcze jedna informacja, która może sugerować, że natchnionemu autorowi chodziło raczej o czas mający swój początek w przeszłości. Mam na myśli użyte w nim słowo, które tłumacze Biblii Lubelskiej oddali jako „pochodzenie”. Forma leksykalna tego hebrajskiego słowa to מוֹצָאָה mocaah a jego podstawowe znaczenie definiuje się zazwyczaj jako „pochodzenie, wyjście”,9 które może wywoływać skojarzenia z zapoczątkowaniem istnienia.10 Gdyby tak faktycznie było, mielibyśmy w omawianym wersecie bardzo piękne nauczanie odnośnie faktycznych początków Mesjasza, które miały miejsce na długo przed Jego narodzinami. Trudno oczywiście dogmatycznie stwierdzić, że to było intencją Autora Biblii, jednak podsumowując analizę omawianego przez nas tematu, z całą pewnością można orzec, że trynitarne traktowanie Mi 5:1 jako dowodu na wieczność istnienia Bożego Syna, nie znajduje swego potwierdzenia zarówno w tekście, jak i słownikowych definicjach omawianych terminów.
Przypisy
1 W niektórych przekładach tekst ten jest numerowany jako werset drugi piątego rozdziału.
2 W. MacDonald, Komentarz biblijny do Nowego Testamentu, str. 781.
3 „Którego wyjścia są z dawna, od wieczności”
4 Słowo מִקֶּ֖דֶם miqqedem jest złożeniem przyimka מִן, min oraz rzeczownika קֶדֶם, qedem.
5 E. Jenni, C. Westermann, Theological Lexicon of the Old Testament, str. 1102. Znaczeniem tego słowa jest jeszcze „wschód”, jednak pominąłem je ze względu na brak związku z naszym tematem.
6 „…former times, times of old”. Zob. W. Baker, E. Carpenter, The Complete Word Study Dictionary: Old Testament, str. 978.
7 Tamże, str. 813, 814.
8 Podaję formę leksykalną użytego tu rzeczownika.
9 Zob. J.R. Kohlenberger, W.D. Mounce, Concise Hebrew-Aramaic Dictionary of the Old Testament, par 9300.
10 W tym przypadku może chodzić zarówno o preegzystencję idei, jak i preegzystencję osoby.
0 komentarzy