Obj 20:5 – problem autentyczności tekstu

W niniejszym artykule chciałbym zająć się kwestią związaną z fragmentem zapisanym w Obj 20:5, który brzmi następująco:

Obj 20:5 (BW)
5. Inni umarli nie ożyli, aż się dopełniło tysiąc lat. To jest pierwsze zmartwychwstanie.

Wśród wierzących w literalne panowanie Chrystusa przez okres tysiąca lat, dominują dwa poglądy:

1. Są dwa zmartwychwstania, oddzielone od siebie przestrzenią tysiąca lat. W czasie Przyjścia Pana (Paruzji) mają zmartwychwstać wierzący i sprawiedliwi z okresu Starego oraz Nowego Testamentu – to jest pierwsze zmartwychwstanie. Drugie zmartwychwstanie – niesprawiedliwych – następuje po Tysiącleciu. Taki jest pogląd większości.

2. Są dwa zmartwychwstania – pierwsze dotyczy wierzących i ma miejsce podczas Paruzji. Drugie dotyczy pozostałych ludzi i ma miejsce na początku a nie na końcu Millenium. To jest pogląd zdecydowanej mniejszości.

Koronnym dowodem na prawdziwość pierwszej interpretacji jest oczywiście przytoczony na początku fragment z Objawienia 20:5a. Umieszcza on osoby nie będące uczestnikami „pierwszego zmartwychwstania”, w zmartwychwstaniu „potysiącletnim”. Ten fragment zaznaczyłem kursywą. Kiedy przeglądamy nasze Biblie, nie mamy żadnych podejrzeń co do jego prawdziwości. Występuje on chyba we wszystkich znanych przekładach z języka greckiego, zarówno tych polskich jak i tych angielskich. Sprawa komplikuje się jednak wtedy, gdy zaczniemy przyglądać się jej bardziej wnikliwie.

Jaki jest tekst oryginalny?

Nie ma co do tego żadnych wątpliwości, że dla osób poważnie zajmujących się egzegezą Biblii tak naprawdę najważniejsze są nie przekłady, lecz tekst oryginalny. Oczywiście do naszych czasów nie dotarły tzw. autografy, czyli pisma napisane ręką apostołów czy też innych autorów Nowego Testamentu. Jednak Kościół w ogólności jest w posiadaniu czasami niewiele późniejszych kopii. Z tychże kopii powstają tłumaczenia na nasze narodowe języki. Ponieważ czasami owe kopie różnią się od siebie szczegółami, publikowane są tzw. krytyczne wydania Nowego Testamentu w języku greckim. Uwzględnia się w nich różne warianty danego tekstu. Dobrze jest więc zdawać sobie sprawę z tego, że najbezpieczniej jest sięgnąć do takiego wydania krytycznego. Dopiero on może być początkiem drogi ku sprawdzeniu jakiegoś spornego tekstu. Tak właśnie uczynię w przypadku Obj. 20:5, korzystając przede wszystkim z aparatu krytycznego zawartego w Novum Testamentum Geaece Nestle-Aland 26. Oto kilka suchych faktów.

Najstarszy manuskrypt

Najstarszy znany manuskrypt w języku greckim, który posiada Obj. 20.5 to Kodeks Synaicki pochodzący z IV wieku naszej ery. Jest to pierwszy manuskrypt zawierający w całości pisma Nowego Testamentu, w tym kompletne Objawienie. Werset 5 występuje w nim w formie „To jest pierwsze zmartwychwstanie.” (gr. – haute he anastasis he prote). Nie występuje fraza „Inni umarli nie ożyli aż się dopełniło tysiąc lat” (gr. – hoi loipoi ton nekron ouk edzesan achri telesthe ta chilia ete). Pierwszym manuskryptem zawierającym tą frazę jest Kodeks Aleksandryjski – pochodzący z V wieku.

Tekst bizantyjski

Występują dwie wczesne grupy tekstów greckich Objawienia z tzw. rodziny biznatyjskiej, które uczeni podzielili na: Tekst Koine (MK) oraz Tekst Andrzeja (MA). Nazwa tego drugiego pochodzi od biskupa Andrzeja z Cezarei, który żył na przełomie VI i VII wieku i napisał komentarz do Objawienia. Grupa tekstów jego imienia datowana na około VI wiek zawiera fragment „inni z umarłych nie ożyli aż się dopełniło tysiąc lat”. Natomiast grupa Tekstu Koine (MK) , datowana na przełom IV i V wieku owego fragmentu nie zawiera.

Komentarze

Pierwszym znanym chrześcijaninem, który napisał komentarz do Objawienia był niejaki Victorinus z Pettau, który zmarł w 303 roku naszej ery. Jego komentarz datuje się na drugą połowę III wieku. Według aparatu krytycznego Nestle-Alanda autor ten omija omawiany przez nas fragment Obj. 20:5. Jest to świadectwo nie będące oczywiście manuskryptem, jednak jego wiek czyni je niezmiernie znamiennym. Victorinus musiał bowiem w III wieku korzystać z jakiegoś manuskryptu, który werset 5 oddawał jedynie jako: „To jest pierwsze zmartwychwstanie”.

Interesująca jest również postać drugiego komentatora – Ekumeniusza (Oecumenius). Żył prawdopodobnie na przełomie VI i VII wieku. Kopia jego komentarza zawarta jest w pochodzących z XVI wieku manuskryptach 2053 oraz 2062. Najpierw znajduje się tekst biblijny, poniżej ten sam tekst biblijny, a jeszcze niżej komentarz Oecomeniusa. W tekście biblijnym brak spornego fragmentu, jednak w komentarzu Ekumaniusza się znajduje.

Liczba świadectw

Do tej pory odkryto 181 greckich manuskryptów zawierających 5-y werset 20-go rozdziału Objawienia. Spośród nich 71 nie zawiera słów „inni z umarłych nie ożyli aż się dopełniło tysiąc lat”, co stanowi niemal 40% wszystkich świadectw! Ciekawe jest jednak także to, że do XIII wieku świadectwa te dzieliły się niemal dokładnie po 50%. Dopiero w późniejszych latach (po XIII wieku) szala przechyliła się na korzyść „szerszej” wersji wersetu 5-go, głównie z powodu kopiowania manuskryptów z rodziny MA, zawierających sporny fragment.

Przekłady

Spośród wczesnych przekładów na języki różne od języka greckiego z jednej strony mamy świadectwo o występowaniu spornego fragmentu w przekładach Wulgaty (IV wiek) oraz koptyjskich, z drugiej zaś strony brak go w przekładach syryjskich – między innymi w Peszitcie (V i VI wiek).

Brak informacji w niektórych tekstach krytycznych

Jest dla mnie rzeczą niezmiernie dziwną, że przy tak równym podziale świadectw ani jeden znany mi przekład Biblii pochodzący z kręgów niesekciarskich, nie zaznacza nawet w przypisach o możliwości wystąpienia interpolacji w Obj. 20:5a. Jest to tym bardziej zdumiewające, że podobna sytuacja występuje nawet w wydaniu krytycznym tekstu greckiego dokonanym przez United Bible Societies. Nie znajdziemy tam ani jednej sugestii o różnych wariantach 5-go wersetu! Daleki jestem od snucia teorii spiskowych, jednak ten totalny brak informacji o wątpliwościach co do prawdziwości omawianego przeze mnie fragmentu musi budzić zdziwienie. Nauka o zmartwychwstaniu niesprawiedliwych po okresie Tysiącletnim opiera się bowiem w zasadzie tylko i wyłącznie na tym jednym fragmencie.

Warto także dodać, że werset 20:5a ma „problemy” nie tylko ze świadectwami zewnętrznymi. Gdyby uznać jego prawdziwość, niełatwo byłoby go „wpasować” w pozostałą część Biblii. Trudno bowiem w zmartwychwstaniu opisanym w wersecie 4-m i określonym jako „pierwsze zmartwychwstanie” odnaleźć choćby świętych Starego Testamentu. W większości komentarzy jakie spotkałem grupę ludzi z 4-go wersetu utożsamia się bowiem ze świętymi Nowego Testamentu oraz ewentualnie męczennikami Wielkiego Ucisku. Jeśli werset 5a jest prawdziwy, wówczas jego konsekwencje są takie, że święci Starego Testamentu zmartwychwstają dopiero po 1000-leciu – jako członkowie zmartwychwstania niesprawiedliwych! Jest to logiczny wniosek przy założeniu prawdziwości wersetu 5a oraz powyższym zinterpretowaniu zmartwychwstałych z wersetu 4-go. Myślę, że warto rozpatrzyć te wszystkie wątpliwości przy analizie Księgi Objawienia.

Więcej informacji na temat spornego fragmentu znajduje się w wykładzie dostępnym pod linkiem: Obj 20:5 – kontrowersje .